Zwyczaje i obyczaje KATARZYNKOWE i ANDRZEJKOWE

                  ZWYCZAJE I OBYCZAJE KATARZYNKOWE I ANDRZEJKOWE

W historii działalności kulturalno-oświatowej Biblioteki im. Marii Skłodowskiej-Curie w Policach, odbywały się spotkania z dziećmi i młodzieżą, które przypominały o tradycjach, zwyczajach i obyczajach w Polsce, m in. były to katarzynki i andrzejki. I tym zwyczajem kontynuujemy tradycję, ale online.

Ze zbiorów z naszej biblioteki i nie tylko…  można czerpać wiedzę i znaleźć pomysły na spędzenie czasu w te ciemne, zimne i deszczowe dni, w lekko magicznej atmosferze. A wróżby nie są dziś wyrocznią, której należy ślepo ufać i oczekiwać spełnienia, lecz dobrą zabawą i okazją do współnych spotkań i radości.

Co powinniśmy wiedzieć o tych tradycjach? Zachęcamy do czerpania informacji z literatury, prasy, która przybliża nam te informacje:

„Zarówno katarzynki, jak i andrzejki przypadają na jesień, kiedy to rozpoczyna się pora długich jesiennych wieczorów.  W ludowych tradycjach ten okres roku wyznaczono, jako najlepszy na zaloty, wysyłanie swatów i kojarzenie małżeństw. Poza tym jesień była też uznawana za okres przenikania się światów rzeczywistego i duchowego. Katarzynki to polski zwyczaj, który najpopularniejszy był pod koniec XIX w. Święto przeznaczone było dla kawalerów, którzy w wigilię dnia św. Katarzyny, w nocy z 24 na 25 listopada próbowali wywróżyć sobie swoje przyszłe małżonki. Katarzynkowy wieczór był czasem ostatnich kawalerskich zabaw przed okresem adwentu; był też niedostępny dla żonatych’’.

Św. Katarzyna z Aleksandrii jest patronką kawalerów i troszczy się o udane związki małżeńskie.  W „Żywotach świętych” zachowała się opowieść o chrześcijańskiej męczennicy noszącej to imię, jednak współcześni badacze podważają jej istnienie. Mimo to jest ona otoczona wielkim kultem i czcią. Legendy mówią, że była bogatą i dobrze wykształconą mieszkanką Aleksandrii oraz że przyjęła śluby czystości. Zmarła śmiercią męczeńską w wieku 18 lat. Stąd zapewne wzięło się imię Katarzyna, które pochodzi od słów „tortury, udręka i męczarnie” oraz „czysty”.

Co ciekawe, dzień 24 listopada w kalendarzu słowiańskim był również świętem Doli, czyli losu, który jest przypisany każdemu z nas; wróżenie miało pomóc w odkrywaniu przyszłości.

Św.  Andrzej pochodził z Betsaidy. Jest między innymi orędownikiem w sprawach matrymonialnych, opiekunem małżeństw i… rybaków. Jest także patronem Szkocji i Rosji – to właśnie w tych krajach jego święto obchodzi się najhuczniej.  Andrzejkowe zwyczaje znane były również w Szkocji i – podobnie jak w Polsce – w wigilię imienin św.  Andrzeja, czyli 29 listopada, organizowano wieczorem wróżby dotyczące zamążpójścia. Również w Niemczech w andrzejkową noc wróżono, a już następnego dnia na ulice wychodzili pierwsi kolędnicy.

W andrzejkową noc dziewczyny próbowały dowiedzieć się, co je czeka w miłości i małżeństwie.  Wróżby traktowano z powagą, najczęściej poprzedzano je całodniowym postem i rozpoczynano modlitwą do św.  Andrzeja. Zdarzały się również bardzo ciekawskie panny, które za wszelką cenę chciały poznać imię przyszłego męża oraz swój los, posuwały się więc do różnych poświęceń.  W niektórych rejonach Polski panny nie tylko przez cały dzień pościły, ale dodatkowo wieczorem zjadały słonego śledzia i bez popijania kładły się spać. Pod poduszkę obowiązkowo wkładały męskie spodnie. Prawdopodobnie wielogodzinna głodówka miała niebagatelny wpływ na sny dziewcząt tej nocy…

W przeszłości praktyki te były potępiane przez Kościół. Obecnie andrzejki to obyczaj świecki, który skupia zarówno chłopców, jak i dziewczęta i dorosłych. Szkoda, że w ciągu ostatnich lat traci swój magiczny charakter, stając się okazją do zwykłej, hucznej imprezy towarzyskiej przed zbliżającym się adwentem.”