Maria Skłodowska - Curie - patronka naszej biblioteki
Skłodowska-Curie Maria 7.XI.1867 r. - 4.VII.1934 r. Wybitna polska fizyczka i chemiczka, dwukrotna laureatka Nagrody Nobla, współtwórczyni nauk o promieniotwórczości, autorka pionierskich prac z fizyki i chemii jądrowej.
W 1891 r. rozpoczęła studia na Sorbonie w Paryżu, a dwa lata później uzyskała licencjat z fizyki z pierwszą lokatą. Po powrocie do kraju podjęła próbę kontynuowania pracy naukowej na uczelniach wyższych Lwowa i Krakowa. W Krakowie nie przyjęto jej kandydatury na asystentkę katedry fizyki, gdzie pragnęła rozwijać swoje badania nad magnetyzmem. Maria Skłodowska-Curie powróciła więc do Paryża i rozpoczęła prace w laboratorium Lippmana, a rok później uzyskała licencjat z matematyki. W tym czasie zaprzyjaźniła się z wybitnym naukowcem, fizykiem Piotrem Curie (1859-1906), połączyły ich wspólne zainteresowania, a następnie uczucie. W dniu 25.VII.1895 roku odbył się ich ślub. W 1898 roku Maria Skłodowska-Curie przedstawiła samodzielną pracę "Własności magnetyczne zahartowanej stali", która była podstawą do pracy dyplomowej.
Pierwsze badania nad ciężkimi pierwiastkami rozpoczęła w prymitywnych warunkach, posługując się elektroskopem połączonym z komorą jonizacyjną. Poddając związki uranowe różnym czynnikom chemicznym oraz badając ich promieniowanie, stwierdziła, że należy ono do uranu, niezależnie od tego, w jakim związku chemicznym pierwiastek ten występuje. Zauważyła również, że oddziaływania zewnętrzne nie wywierają żadnego wpływu na własność uranu.
Maria Skłodowska-Curie nazwała tę cechę materii - jako pierwsza na świecie - radioaktywnością. Wkrótce rozpoczęła również badania w poszukiwaniu innych pierwiastków, wysyłających naturalne promieniowanie; analizowała m.in. blendę smolistą, która niespodziewanie wykazała znacznie silniejszą aktywność niż sole uranu Becquerela. Wkrótce też silne właściwości promieniotwórcze zaobserwowała w innym pierwiastku - torze.
Piotr Curie zainteresowany obserwacjami i wnioskami Marii Skłodowskiej-Curie, przerwał swoje badania krystalograficzne i wspólnie z małżonką rozpoczął badania mające na celu wyjaśnienie tego zjawiska. Curie zajął się fizyczną stroną eksperymentów, udoskonalając aparaturę pomiarową, natomiast Maria Skłodowska-Curie rozpoczęła przygotowania do pracy analityczno-chemicznej. Wykorzystując umiejętność łączenia metod fizycznych i chemicznych, przystąpili do systematycznej analizy blendy uranowej przy użyciu zjawiska piezoelektrycznego. W wyniku długotrwałych doświadczeń i po wykorzystaniu blisko tony blendy uranowej tuż po odseparowaniu uranu stwierdzili promieniotwórczość uwidaczniającą się w dwu frakcjach. Przeprowadzone badania jednej z tych frakcji, zmierzających do wydzielenia bizmutu, doprowadziło do wykrycia nowego pierwiastka promieniotwórczego, który na cześć ojczyzny polskiej badaczki nazwali polonem (Po). Preparaty tego pierwiastka miały aktywność kilka tysięcy razy większą od soli uranowej.
Badania innych frakcji, prowadzone we współpracy z chemikiem G. Bemontem (1867-1932), wykazały, że obok baru wytrąca się nieznany do tej pory pierwiastek, o bardzo wysokiej aktywności, milion razy większej od soli uranu i o bardzo długim okresie rozpadu. Małżonkowie pierwiastek ten nazwali radem (Ra) od francuskiego słowa radie - promienisty. Mniej więcej w tym samym czasie Maria Skłodowska-Curie i Piotr Curie zbadali także promieniotwórczość toru (th). Na drodze obróbki chemicznej udało im się wydzielić z toru substancje pochodne o aktywności znacznie większej od toru, którym nadano nazwy mezotor, tor X itp.
W 1900 roku na Międzynarodowym Kongresie Fizyki małżonkowie Curie przedstawili sprawozdanie, w których opisali wyniki dotychczasowych badań. Od jesieni tego samego roku Maria Skłodowska-Curie pracowała w Wyższej Szkole Normalnej w Sevres. W 1903 Maria Skłodowska-Curie otrzymała doktorat i jako pierwsza kobieta - nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki za pracę nad promieniotwórczością.
Od 1904 roku kierowała laboratorium przy katedrze fizyki prowadzonej przez męża na Sorbonie. W tym samym roku rodzina Curie powiększyła się o córkę Ewę.
W 1906 roku w tragicznych okolicznościach zginął Piotr Curie (został stratowany przez wóz konny). Po jego śmierci Maria Skłodowska-Curie objęła katedrę fizyki, a w 1908 roku została profesorem tytularnym. W 1910 roku opublikowano jej podstawową pracę o promieniotwórczości. W tym samym czasie wraz z francuskim chemikiem A.L. Debiernem otrzymała metaliczny rad. W 1911 roku, podczas I Kongresu Solvajowskiego w Brukseli, spotkała się z najwybitniejszymi naukowcami epoki, m.in. A. Einsteinem, M.K. Planckiem.
W listopadzie 1911 roku przyznano jej pierwszej na świecie drugą nagrodę Nobla, tym razem z chemii, za pracę nad wartościami chemicznymi i fizycznymi polonu i radu oraz za prace dotyczące metod wyodrębniania, oczyszczania i pomiaru aktywności pierwiastków promieniotwórczych. W 1914 roku Maria Skłodowska-Curie założyła Instytut Radowy w Paryżu im. Piotra Curie. W 1964 roku w Instytucie zostało otwarte Muzeum Curie dedykowane całej rodzinie: Marii, Piotrowi, ich córce Irenie i zięciowi F. Joliot-Curie. Kiedy wybuchła I wojna światowa Maria Skłodowska-Curie wraz z córką Ireną zorganizowały polowe stacje służby rentgeologicznej, w których same brały aktywny udział i szkoliły personel. W kolejnych latach Maria Skłodowska-Curie kontynuowała badania naukowe, koncentrując się na problemie promieniotwórczości polonu, aktynu i izotou toru, pracowała w Instytucie radowym, dużo podróżowała - uczestniczyła w licznych konferencjach i zjazdach naukowych.
Maria Skłodowska-Curie wiele uwagi poświęcała kwestii promieniowania polonu, twierdząc, że zjawiska promieniotwórcze nie mogą ograniczać się do kilku ciężkich pierwiastków, lecz powinny występować w mniejszym lub większym stopniu we wszystkich pierwiastkach chemicznych; prowadziła prace wiążące się bezpośrednio z zagadnieniem trwałości jąder atomowych i doskonaliła metody otrzymywania silnych źródeł promieniowania - owe źródła polowe pozwoliły Irenie Joliot-Curie i jej mężowi, Fryderykowi Joliot, odkryć sztuczną promieniotwórczość.
W 1933 roku prowadziła ostatnie wykłady w Sorbonie. W 1934 roku zaczęły występować u niej wyraźne objawy anemii złośliwej (białaczki). Zmarła w sanatorium Sancellemoz w Sabaudii, na skutek choroby spowodowanej długoletnią pracą z substancjami promieniotwórczymi. Pochowano ją w Sceaux pod Paryżem.
